Թուրքերեն

Դաս 1

• Թյուրքական լեզվաընտանիքը բաժանվում է 2 ճյուղի՝ Արևելախունական և Արևմտախունական:

Արևմտախունական` 

• Օզունական երնթախումբը՝ Թուրքերեն, Ադրբեջաներեն, Թուրքմեններեն, Սելջուկերեն:
• Թուրքերենը կցական լեզու է:

• Թուրքերեն այբուբենում չկան հետևյալ տագեռրը՝ Պ, Տ, Կ, Ռ:

• Թուրքերեն այբունեի ձայանվորներն են՝ A, I, i U, Ü, O, Ö, E:
• Թուրքերեն այբուբենի ձայնավորները բաժանվում են 2 խմբի՝ նեղ ձայնավորներ և լայն ձայնավորներ:

Նեղ ձայնավորներ -  I, i, Üü Öö

Լայն ձայնավորներ - Aa, Oo, Öö, Ee

• Բաղաձայները ևս բաժանվում են 2 խմբի՝ Ձայնեղ և Խուլ:

Ջայնեղ բաղաձաներն են - 13-ը:

Խուլ բաղաձայներն են 8-ը՝ k, f, s, Ş, p, h, ç, t:

• Թուրքերենի ցուցական դերանուներն են

Bu - սա, այս

Şu - այդ, նա

Օ - նա, այն

 Առաջադրանքներ

1.Կարդալ և թարգմանել հայերեն:

Սա սեղան է: Դա աթոռ է: Այն դուռ է: Սա ի՞նչ է:Սա դպրոց է: Դա աթոռ է: Այն ի՞նչ է: Այն տետր է: Սա գի՞րք է: Այո, սա գիրք է: Սա ի՞նչ է: Սա պատ է: Սա թանաքամա՞ն է: Ոչ, դա թանաքաման չէ: Սա մե՞ծ  տուն է: Ոչ, սա փոքր տուն է: Նա ո՞վ է: Նա Արսենն է: Սա Օրհա՞նն է: Ոչ, սա Օհրանը չէ, սա Սելիմն է: Այդ մարդն ո՞վ է: Այդ մարդը հայ է: Նա թու՞րք է: Ոչ, նա ռուս է: Դա գնա՞ցք է: Ոչ, դա գնացք չէ, դա նավ է: Ահմեթը բանվո՞ր է: Այո, նա բանվոր է: Սա աղջիկ երեխա՞ է: Ոչ, սա տղա երեխա է: Այն փոքր երեխան ո՞վ է: Այն փոքր երեխան Ասլանն է: Սա նամա՞կ է:Այո, սա նամակ է: Նա գեղեցի՞կ կին է: Ոչ, սա գեղեցիկ կին չէ: Սա մեծ դպրոցի շե՞նք է: Այո, սա մեծ դպրոց է: Այն աղջիկը հիվա՞նդ է: Ոչ, այն աղջիկը հիվանդ չէ: Արմենը բանվոր չէ:

2.Լրացնել բաց թողնված ստորոգման ածանցները և թարգմանել:

Şu göldür- Դա լիճ է
O okuldur-Այն դպրոց է
Ahmet ameledir-Ահմեթը բանվոր է
Bina büyüktür-Շենքը մեծ է
Ç ocuk küçüktür-Երեխան փոքր է
Bu nedir?-Սա ի՞նչ է
O kimdir?-Նա ո՞վ է
Şu duvardır-Դա պատ է
Duvar sarıdır-Պատը դեղին է
Yol kısadır-Ճանապարհը կարճ է
Şu kitaptır-Դա գիրք
O defter çok iyidir-Այն տետրը շատ լավն է
Şu hokka beyazdır-Այդ թանաքամանը սպիտակ է
Bu kız Ermeni'dir-Այս աղջիկը հայ է
O adam Rus'turԱյն մարդը ռուս է
O hastadır-Նա հիվանդ է


Ժխտական ձև
Պարզ, համառոտ նախադասություն 3-րդ դեմք, եզակի թիվ
Կազմվում  է değil բառի միջոցով:Değil բառը ունի անջատ գրություն:Değil  բառի շեշտը դրվում է վերջին վանկի վրա:Ունի 1 հնչյունական ձև` değildir.

Հարցական ձև
Պարզ, համառոտ նախադասություն, 3-րդ դեմք, եզակի թիվ
Կազմվում է mı հարցական մասնիկի միջոցով:Հարցական մասնիկը շեշտ չի կրում:  mı մասնիկը ենթարկվելով ձայնավորների ներդաշնակության կանոնին, ունենում է հնչյունական 4 հիմնական ձև :<<mı,mi,mu,mü>> մասնիկները նակադասության մեջ ունեն անջատ գրություն:

3.Նշված նախադասությունները դարձրու ժխտական և հարցական:

                                      ժխտական                         հարցական

Bu odadır.                    Bu oda değildir.                    Bu oda mıdır?
Şu  adam Ermeni'dir.   Şu  adam Ermeni değildir.    Şu  adam Ermeni midir?
O Türk'tür.                   O Türk değildir.                    O Türk müdür?
Bu çocuk kızdır.          Bu çocuk kız değildir.          Bu çocuk kız mıdır?
Aram ameledir.           Aram amele  değildir.           Aram amele midir?
Bu mektuptur.             Bu mektup değildir.             Bu mektup mudur?
O  adam hastadır.       O adam hasta değildir.          O adam hasta mıdır?
O kadın güzeldir.       O kadın güzel değildir.         O kadın güzel midir?
Bu Arsen'dir.             Bu Arsen  değildir.               Bu Arsen midir?
Şu trendir.                 Şu tren değildir.                   Şu tren midir?
Bu büyük bina okuldur.  Bu büyük bina okul değildir.   Bu büyük bina okul mudur?
Bu ev büyüktür.              Bu ev büyük değildir.              Bu ev büyük müdür?
O kız küçüktür.               O kız küçük  değildir.              O kız küçük müdür?

4.Հետևյալ նախադասությունները թարգմանել թուրքերեն:

 Bu masadır. Şu duvardır. O kızdır.Bu güzel çocuktur. O kitap mıdır? Hayır,o kitap değildir, defterdir. Duvar sarıdır. O bahçe büyüktür. Bu gemi midir? Hayır,bu gemi değildir, trendir. O kimdir? O Armen'dir. Şu ev büyük müdür? Hayır,şu ev büyük değildir,küçüktür. O adam amele değildir. O kız hastadır. Bu oğlan Ahmed'dir.Güral Türk'tür. Ivan Rus'tur.Aram Ermeni'dir. Bu mektup değildir.

Դաս 2

Կանոն 1

• Թուրքերենում պարզ համառոտ նախադասության մեջ նախ դրվում է ենթական, հետո ստորոգյալը:

• Ներկա ժամանակով դրված ստորոգյալով պարզ նախադասությունը կազմվում է DIR ածանցի միջոսով:

Կանոն 2 

a, i - l - dlr

e, i - i - dir

o, u - u - dur

ö, ü - ü - dür

Կանոն 3

• Եթե բառը ավարտվում է ձայնավոր հնչյունով, և ձայնեղ բաղաձայնով, ապա հետևյալ ստորոգման ածանցը ենթարկվում է ձայնավորների ներդաշնակությանը:

Կանոն 4

Եթե բառերը ավարտվում է խուլ բաղաձայններով (k, f, s, ş, p, h, ç, t) ապա բառին կցվող DIR ստորոգման ածանցի D հնչյունը խլանում է, և դառնում է T:

Օրինակ՝ kardeş =  kardeştir

Դաս 3

Անձնական դերանուն

Ben-ես
Sen-դու 
O-նա 
Biz-մենք
Siz-դուք 
Onlar-նրանք

Ներգոյական հոլով

Կազմվում է da,de և ta,te ածանցների միջոցով:Ներգոյական հոլովըպատասխանում է որտե՞ղ, ու՞մ մոտ, ինչի՞ մեջ և ե՞րբ հարցերին:Շեշտը ընկնբում է հոլովական ածանցի վրա:

bende-ինձ մոտ
sende-քեզ մոտ
onda-նրա մոտ
bizde-մեզ մոտ
sizde-ձեր մոտ
onlarda-նրանց մոտ

Հոգնակի թիվ

Հոգնակի թիվը կազմվում է lar, ler շեշտակիր ածանցների միջոցով:Ձայնավորների ներդաշնակության կանոնի հանաձայն, կախված վերջին վանկի ձայնավորից, հոգնակերտ ածանցի ձայնավորը կարող է փոխվել:Հոլովական ածանցը դրվում է հոգնակերտ ածանցից հետո:

Սացական դերանուններ
benim-իմ
senin-քո
onun-նրա
bizimմեր
sizin-ձեր
onların-նրանց

Թվեր

bir-մեկ             
iki-երկու         
üç-երեք           
dört-չորս           
beş-հինգ           

altı-վեց

yedi-յոթ

sekiz-ութ

dokuz-ինը

on-տասը

Var, Yok անունները:

Ստորոգյալը, որը մատնացույց է անում` ինչ-որ մեկի կամ ինր-որ բանի առկայություն արտահայտվում է Var անվան օգնությամբ:Var անունը ստանում է ստորոգման ածանց:

Պատկանելիության ածանցներ

                              
                                      Եզակի թիվ                   Հոգնակի թիվ
Առաջի դեմք                    m                              mız,miz,muz,müz
Երկրորդ դեմք                 n                                nız,niz,nuz,nüz

Երրորդ դեմք              sı,si,su,sü ları,leri

Բաղաձայով վերջացող հիմքերից հետո պատկանելիության ածանցները հետևյալն են`

                                      Եզակի թիվ                   Հոգնակի թիվ
Առաջի դեմք               ım,im,um,üm                  ımız,imiz,umuz,ümüz
Երկրորդ դեմք            ın,in,un,ün                     ınız,iniz,unuz,ünüz
Երրորդ դեմք                  ı,i,u,ü ları,leri

Քանի որ պատկանելիության ածանցը տարբերակվում են ըստ դեմքերի,ապա դերանունները կարող են բաց թողնվել:Խոսակցական լեզվում երբեմն հատկացիյալը կարող է չստանալ պատկանելիության ածանց:Հոգնակի ձևի կիրառության դեպքում բառին կցվում է հոգնակերտ, ապա պատկանելիության ածանցը:

                                                Առաջադրանքներ

1.Կարդալ և թարգմանել հայերեն

Սա ի՞նչ է:Սա շենք է: Այն ի՞նչ է:Այն միջանցք է: Միջանցքը ինչպիսի՞ն են: Միջանցքը շատ երկար է: Այն ի՞նչ սենյակ է: Այն սենյակը դասարան է: Այն գիրքը լա՞վն է: Այո, սա շատ լավ գիրք է: Պատին ի՞չ կա: Պատին քարտեզ կա: Ուրիշ ի՞նչ կա: Նաև դիմանկար կա: Ի՞նչ կա: Կարմիր գրիչ կա: Այս տետրը ի՞նչ գույն է: Այն տետրը դեղին է,այն տետրն էլ կապույտ: Այդ պատին գրատախտակ կա՞: Այո,պատինինչ-որ գրատախտակ կա: Սեղանը պատի մո՞տ է: Այո սեղանը պատի մոտ է: Տետրը ի՞նչ գույն է: Տետրը սև է: Այն գրիչը կարմի՞ր է: Ոչ, այն գրիչը կապույտ է: Գրքերը ի՞նչ գույն են: Մեր գրքերը սպիտակ են: Անունդ ի՞նչ է: Անունս Էսհան է: Ձեր անունն ի՞նչ է: Իմ անունը Արմեն է: Բարև Ահմեթ: Բարև ձեզ տիկին Սելին: Պարոն, այդ մարդը ձեր ընկե՞րն է: Այո պարոն, այն մարդը իմ ծանոթն է: Անունդ ի՞նչ է: Պարո՞ն, ի՞նչ է նրա անունը: Անունը Էրդալ է: Ձեր ծանոթը սպա՞ է: Ոչ, Էրդալը պաշտոնյա է: Այդ տիկինը ո՞վ է: Այդ կինը տիկին Բերմանն է: Նա հարու՞ստ է: Ոչ, նա հարուստ չէ :Փողը ու՞մ մոտ է: Փողը ինձ մոտ է: Ինձ մետ հիսուն հազար ֆունտ և տասը դրամ կա: Մեր դասարանում երկու սև սեղան և տասըդեղին աթոռ կա: Ձեր սեղանի վրա ի՞նչ կա: Իմ սեղանի վրա, ինչ-որ գիրք կա: Նրա սեղանի վրա թանաքաման կա՞: Ոչ, նրա սեղանի վրա թանաքաման չկա: Ձեր տետրը որտե՞ղ է: Մեր տետրը սեղանի վրա է: Ձեր գրիչը նրա մո՞տ է: Ոչ, քո գրիչը ինձ մոտ չէ: Այդ երկու կարմիր խնձորները քո սեղանների վրա՞ են: Այո, այն որկու կարմիր խնձորները ին սեղանին են:Քո ձեռքում պայուսակ կա՞: Այո, իմ ձեռքում պայուսակ կա: Արմենը մեր դասարանում չէ:

2.Պատասխանել հետևյալ հարցերին

Bu nedir?
Bu sandalyedir.

Bu odada kim var?
Bu odada adam yok.

Kara tahta nerededir?
Kara tahta evdedir.

O duvarda harita var mı?
Evet, o duvarda harita var.

Bu erkek kimdir?
O ahbabımdır.

Elimde ne var?
Elimde kalem var.

Ergün nerededir?
O odadadır.

Ohran Bey memur mu?
Hayır, Orhan Bey askerdir.

O iyi kadın orada mıdır?
Evet, o oradadır.

Kitabım sende midir?
Hayır, kitabın bende değildir.

Bu subay babanız mıdır?
Evet, o ben babadır.

Elimde ne var?
Elinde para var.

Dostun koridorda mıdır?
Hayır, o dershanedir.

Aram Ermenistan'da mı?
Evet.

Arsen kardeşin mi?
Hayır, Arsen kardeşim değil.