суббота, 2 декабря 2017 г.

Դաշնամուրի պատմությունը (պատմություն՝ անհատական աշխատանք)

Կլավիրային մշակույթԿլավիսինի և Կլավիկորդի մասին մենք իմացանք 1440 թվականին՝   երբ Վայմառում հաստատվեց «Հրաշքների գիրքը»:

ԿլավիսինԿլավիսինը ունի երկու ռեգիստրՆրա վրա չենք կարող նվագել Forte և Piano (ուժեղ և թույլ): Նրա վրա չկա պեդալբայց ունի III-IV octava: Սկզբից ունեցել է քառակուսի տեսքհետո եռանկյունի:
Կլավիռ բառը նշանակում է բանալի:

Կլավիկորդ: Առաջին հիշատակությունն այս երաժշտական գործիքի մասին եկել է դեռևս 15-րդ դարիցիսկ հնագույն պատկերը՝ 16-րդ դարից։ Տարածված էր եվրոպական երկրներում։ Սովորաբար ունի քառանկյուն  երկարավուն տուփի ձևստեղնաշարին (երկայնական պատերից մեկի վրազուգահեռ ձգված են միևնույն երկարության լարերորոնք հնչում են ստեղների ծայրերին ամրացված մետաղե բարակ թեթիկների՝ տանգենտների հարվածից։ Լարին հարվածելու տեղով է պայմանավորված հնչյունի բարձրությունը։ Իսկ Կլավիկորդը 17-րդ դարում ունեցել է VI octava:                  19-րդ դարում զիճել է իր տեղը դաշնամուրին:

Դաշնամուրի ստեղծումը: Դաշնամուրը երաժշտական գոծրծիք էհամարվում է աշխարհում ամենատարածված գործիքներից մեկըՕգտագործվում է մի շարք երաժշտական ժանրերումայդ թվում դասական երաժշտությունում և ջազում:Կարող է օգտագործվել և մենակատարի և նվագախմբի կողմիցՊաշտոնապես դաշնամուրի հեղինակ է համարվում Բարդուղիմեո Քրիստոֆերին:

1709 թվականին Բարդուղիմեո Քրիստոֆերին դաշնամուրը ստեղծեց ԻտալիայումԱյդ ժամնական Դաշնամուրին դեռ անվանում էին Կլավիկորդորի վրա կարող էինք նվագել Crishendo, Diminuendo, Forte և Piano (այսինքն ցածրից դեպի բարձր և հակառակը:)

1882թվականին անգլիացի Բռոդֆուդը ստեղծեց դաշամուրի II-րդ պեդալը արդեն ներքևումԱյն ժամանակ Կլավիկորդը ուներ մեկ պեդալ որը ստեղնաշարի տակ էրև այդ պեդալը սեղմում էին ծնկներովԱռաջին պեդալը երկարացնում է ձայնըիսկ երկրորդ պեդալը խլեցնում է այն:
Ֆռանսուա Ռեպերկը եղել է առաջին ԿլավիսինիստըԱյդ ժամանակ կոմպոզիտորները չէին գրումը տեմպը՝ թողնում էին նվագողի ցանկությամբ:
Քրիստոֆերին ստեղծեց դաշնամուրը քանի որ կլավիսինն ու կլավիկորդի հնարավորությունները արդեն չէին բավարարում նոր կոմպոզիտորներին և ստեղծվեց դաշնամուրը որն ուներ ավելի մեծ հնարավորություններ:
1762 թվականին է գրվել առաջին դաշնամուրային ստեղծագործությունը (Լուդովիկո Ջուսթինիի սոնատ): Այնուհետև կոմպոզիտորները սկսեցին ստեղծագործել դաշնամուրովայլ ոչ կլավիսինովև 45 տարի անց եկավ Հայդնի ու Մոցարտի ժամանակները:
Դեռևս 19 րդ դարում այնքան էին սիրում Ամերիկայում այդ գործիքը որ դնում էին բոլոր գարեջրատներումԻսկ քանի որ դաշնամուր նվագել իմացողներ համարյա թե չկայինդաշնամուրի վրա մի ցուցանակ կար կախված «Մի կրակեք դաշնակահարին նա նվագում է այնպես ինչպես կարողանում է», և վերջում մի անեկդոտ «Երկու գող գնում են մի դաշնակահարի համերգիՏեսնելով թե ինչպես արագ և ճկուն է շարժում մատները մեկը մյուսին ասում է «Ինչ հիմարությամբ է զբաղվումնա ավելի լավ գող կլիներ»:
Շոպենն ու Լիստը ցույց տվեցին դաշնամուրի հնարավորությունները իրենց ստեղծագործություններումԲայց Շոպենը միայն դաշնամուրի համար ստեղծագործեց:

Դաշնամուրի առավելություններըԴաշնամուրը միակ գործիքն էորը կարողանում է հնչեցնել բոլոր գործիքների հնչյուններըԴաշնամուրի ձախ ձեռքը նվագակցություն էաջը՝ մեղեդինԴաշնամուրը ունի նվագախմբի բոլոր ձայները՝ փոքր ֆլեյտաից մինջև ֆագոտԴաշնամուրը ունի ամենամեծ դիապազոըունի 8 օկտավաչափերով ամենամեծ գործիքն է՝ երգեհոնից հետոԴաշնամուրը այն գործիքներից էորին պետք չէ շատ հաճախ լարելԴաշնամուրը շատ կամակոր գործիք էՆա չի սիրում խոնավ և ոչ շատ արևոտ տեղերԴաշնամուրը սիրում էերբ իրեն տեղադրում են պատի մոտև դաշնամուրին պետք է վերաբերվել ինչպես կվերաբրվես քո սեփական երեխային:

Ռոյալ:  Թե ռոյալի և թե դաշնամուրի վրա կարելի է նվագել միևնույն ստեղծագործություններըՈւրեմն ինչումն է նրանց տարբերությունըԱյս հարցին պատասխանելու համար պետք է ճանապարհերդել դեպի հեռավոր անցյալ:
Հին հունստանումդեռևս Պյութագորասի ժամանակներումգոյություն ուներ մի երաժշտական նվագարանորը կոչվում էր մենխերդ (monos – մեկ, chorde – լար հանական բառեր են):

Դա մի երկարավուն փայտյա արկղ էրորի վրա ձգված էր միայն մեկ լար և փայտից պատրաստած արկղի որակից էր կախված հնչյունի բարձրությունն ու երանգըԼարը ամուր կպած էր արկղինիսկ նրա գրկում էր մի օղակորը շարժվում էր լարի վրայով և այդպիսով ստացվում էին տարբեր բարձրության հնչյուններՀետագայում մեկ լարին միացան նորերըորոնց վրա արդեն նվագում էին կսմթելով կամ էլ հատուկ թիթեղիկներով (պլեկտորովմեդիատորով կամ փայտե մուրճիկներով):

         17-րդ դարում Ֆրանսիայում կլավիկորդի ներքևի ստեղներտ պատրաստեցին սև փայտիցիսկ վերինները պատեցին սպիտակ փղոսկրովԵվ ինչպես նշում են ժամանակկիցներըդա արվել է կլավիկորդուհիների ձեռքեռրի գեղեցկությունը սև ստեղների վրա ընդգծելու նպատակովսակայն այդպիսի կառուցվածք ունեցող նավագարանի վրա նվագելը բավականին անհնար էրորովհետև այդ ստեղները ձուլվում էին միմյանց և մեկի ու մյուսի միջև եղած սահմանը անտեսանելի էր դառնում:             18-րդ դարում ստեղների գույները դարձան այնպիսինինչպիսին տեսնում եք ժամանակակից ռոյալի և դաշնամուրի վրաՍակայն կլավիկորդը ստեղնավոր միակ նվագարանը չէրՆրա հետ մկիաժամանակ ստեղծվեցին նման նվագարաններորոնց տարբեր երկրներում կոչեցին տարբեր անուններով՝ կլավիցիմբալչեմբալովիրջինալկլավեսինՎերջին՝ կլավեսին անունը ամենատարածվածն էրև վերջի-վերջո այդ կարգի նվագարանների համար նա դարձավ համընդհանուրԻ տարբերությւոն կլավիկորդի՝ կլավեսինի լարերը տարբեր երկարութւուն ունեն և հենց դա էլ բնորոշ այն ձևն էորն անցավ ռոյալին:

            Սկզբնական շրջանում սա սև արկղ էրորը դրվում էր սեղանինսիկ հետագայում նվագարանը կանգնեցվեց ոտքերի վրաԿլավեսինի հնչյունը արտաբրվում է կսթելովՍեղանին շարժաման մեջ են դնում ճկուն լեզվակներ (հաճախ դրանք պատարստում էին թռչունի փետուրից), որոնցով ճանկռում էր լարերըԿլավեսինի հնչյունը ավելի ուժգին էրբայց ոչ այնքան գեղեցիկ ու արտահայտիչԿատարողը չէր կարողանում ազդել հնչյունի որակի վարինչպես դա կատարվում էր կլավիկորդի ժամանակև որպեսզի տարբեր բնույթի հնյունները ստացվեինվարպետնքրը ջանում էին ստեղծել նոր հարմարանքներօրինակ՝ պատրաստում էին մի քանի ստեղնաշար ունեցով նվագարաններորոնք տարբերվում էին միմյանցից ձայի ուժգնությամբՀանդես եկավ պեդալըորին արդեն ոտքով սեղմելիս կարելի էր թուլացնել հնչյունի ուժըԿլավեսինը արդեն միայն ասլոնային նվագարան չէրՆա մտնում էր զանազան համույթներինույնիսկ նվագախմբի կազմի մեջԿլավեսինի մոտ նստում էր դիրիժորըորը ձախ ձեռքով նվագում էր ակորդներիսկ աջով ղոկավարում էր նվագախումբը:
            Պետք է նշել նաև կլավեսինի դերը որպես մենակատար նվագարանի:
      Կլավեսինի համար պիեսաներ են գրել XVII, XVIII դարերի բազմաթիվ իտալացիֆրանսիացիգերմանացի կոմպոզիտորներ:
Ռոյալի մասին կա նաև այսպիսի վարկած:Քիրստոֆերին նկատելովոր փոխոցային երաժիշտները (ցիմբոլիստներըավելի արտահայտիչ հնչյուն ստանալու համար լարերի վրա խփում են փոքրիկ փայտերովՆա ձևափոխեց Կլավիսինը և ստացավ նոր գործիքորի լարերի վրա խփում էին փոքրիկփափուկ մուրծիկներովԴա թույլ տվեց նվագեու ժամանակ ձայնը փոփոխելԱռաջին դաշնամուրը նա կոչեց Gravicembalo con piano e forte – Մեծ Կլավիսին բարցր և ցածր ձայնովՄինջև 18-րդ դարի վերջը Դաշնամուրը անընդհատ ձևափոխվում էրԴաշնամուրը արդեն Կլավիսինից և Կլավիիկորդից ավելի գերադասելի էր: 19-րդ դարի սկզբին Դաշնամուրի տարբեր ձևափոխումներիլարերի դասաորության փոփոխությունները բերեցին նրանոր ի հայտ եկավ ՌՈՅԱԼԸՌոյալը ավելիորակյալ գործիք էրորի ձայնը ավելի լավն էրքան դաշնամուրինըԴա իր արտաքին ձևավորման և լաերիլ շարադասության փոփոխության արդյունքն էՌոյալը համերգային գործիք էիսկ դաշնամուրի վրա հարմար է պարապել:
Դաշնամուրի և Ռոյալի տարմերությունյներըԴաշնամուրը և Ռոյալը շատ տարբեր գործիքներ են՝ թե արտաքինից և թե հնչողությամբՌոյալի լարերը հորիզոնական ենսիկ Դաշնամուրինը՝ ուղահայաց:




Դաշնամուրի հայտնի ֆիրմաներըԳերմանական ֆիրմաներն են ՎայնբախԼավագույնը   Ստենվեյ ընդ  սոնՊետրովը չեխական էՍովետական ՝ ԲելառուսՌոստովԵվ իհարկե Հայկական Կոմիտասը ամենատարածված գործիոներից էԴաշնամուրը գոյություն ունի 300 տարուց ավել:

Դաշնամուրը իմ սիրելի երաժշտական գործիքն է: Նվագել եմ շատ Հայկական ստեղծագործություններ(Ալ. Հարությունյան՝ Հայկական պար, Կոմիտաս՝ Չինարես, Հաբրբան, Է. Միրզոյան՝ Տխուր վալս....)Ես հաճախում եմ դաշխամուրի արդեն 6-տարի: Նվագել եմ Էջմիածնի ճեմարանում, Արտաշատի Հայորդաց տանը, և այլ տեղեր: 



Աղբյուրներ՝

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%8F%D0%BB%D1%8C

Комментариев нет:

Отправить комментарий